ایران سرزمین پرورش نام‌آوران و شاعران بی‌شماری است. یکی از برجسته‌ترین شاعران ایرانی، حضرت مولانا جلال‌الدین محمد بلخی است که به ملای روم و مولوی رومی نیز شناخته می‌شود. به‌طور کلی، کمتر کسی در ایران وجود دارد که با نام مولانا آشنا نباشد و شعرهای عارفانه و عاشقانه او را نشناسد. اما تا چه اندازه از زندگینامه این شاعر و عارف بزرگ اطلاع دارید؟ در این بخش از فرهنگ و هنر نمناک، قصد داریم به بررسی زندگینامه مولانا بپردازیم.
حکیم ابوالقاسم فردوسی، یکی از بزرگترین شاعران ایرانی، در قرن چهارم هجری شمسی و در سال ۳۱۹ هجری شمسی، معادل با ۳۲۹ هجری قمری و ۹۴۰ میلادی، در روستای پاژ توس به دنیا آمد. او با اثر برجسته‌اش، شاهنامه، شناخته می‌شود که به عنوان معروف‌ترین و باشکوه‌ترین کتاب شعر فارسی به شمار می‌رود. شاهنامه تنها یک اثر ادبی نیست، بلکه نقشی اساسی در تعریف هویت ایران و مردم ایرانی و همچنین حفظ زبان فارسی در طول قرن‌ها ایفا کرده است. این اثر عظیم با بیش از ۵۰,۰۰۰ بیت، طولانی‌ترین کتاب شعری است که تا به حال توسط یک شاعر یا نویسنده نوشته شده است. شاهنامه حماسه‌ای است که جوهر و روح ایران را به تصویر می‌کشد. نکته جالب در مورد این کتاب این است که در حالی که اشعار فردوسی در دوران باستان ایران سروده شده‌اند، پیام‌های آن فراتر از زمان خاصی بوده و در بسیاری از موارد می‌تواند برای تمام بشریت معنا داشته باشد.
حافظ شیرازی یکی از شاعران برجسته فرهنگ و ادب فارسی است که نه تنها در ایران، بلکه در بسیاری از نقاط جهان نیز محبوبیت فراوانی دارد. با گذشت قرن‌ها از درگذشت او، هنوز هم اشعارش به طور گسترده‌ای نقل می‌شوند و در شب‌های خاصی مانند شب یلدا، علاوه بر فال حافظ و خواندن شاهنامه، اشعارش در محافل مختلف به زبان‌ها می‌آید. پس از فوت حافظ، بسیاری از افراد تلاش کردند تا زندگی سیاسی و شخصی او را مورد بررسی قرار دهند.
داستان‌های متعددی درباره زندگی، همسر و اشعار حافظ شیرازی وجود دارد، اما برخی از این روایت‌ها به هیچ وجه قابل اعتماد نیستند. حافظ بیشتر عمر خود را به سرودن اشعار و غزلیات اختصاص داده و در موضوعاتی چون عشق و فراق بسیار نوشته است. مخاطب اصلی بسیاری از غزلیات او، خداوند بوده است.
مشرف الدین مصلح بن عبدالله شیرازی، که به نام‌های “سعدی شیرازی” و “شیخ شیرازی” شناخته می‌شود، یکی از شاعران و نویسندگان برجسته ایرانی در قرن هفتم هجری قمری است. تاریخ تقریبی تولد او بین سال‌های 600 تا 615 هجری قمری ذکر شده است. سعدی در دوران کودکی پدرش را از دست داد و بیشتر اعضای خانواده‌اش اهل علم و دانش بودند. او خود می‌گوید: “همه قبیله‌ام عالمان دین بودند و مرا معلم عشق تو، شاعری آموخت.”
جمال‌الدین ابومحمّد الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤیَّد، که به نام نظامی و حکیم نظامی شناخته می‌شود، شاعر و داستان‌سرای ایرانی است که در قرن ششم هجری زندگی می‌کرد. در ادامه، با جزئیات بیشتری از زندگی او آشنا خواهید شد. با ما همراه باشید. نظامی گنجوی در سال ۵۲۵ در شهر گنجه به دنیا آمد. او در سنین کودکی یتیم شد و تحت سرپرستی دایی مادرش بزرگ شد و تحصیلات خود را ادامه داد. مادرش از خانواده‌ای اشرافی در کردستان بود که این موضوع در یک بیت از دیباچهٔ «لیلی و مجنون» به وضوح بیان شده است: «گر مادر من رئیسهٔ کرد…».
پروین اعتصامی یکی از شاعران معاصر و نماد ماندگار شعر فارسی به شمار می‌آید که بسیاری از بزرگان علم و ادب او را از بزرگترین شاعران زن ایران می‌دانند. اشعار پروین عمدتاً به موضوعات نوآورانه و انتقادات اجتماعی پرداخته و او در سرودن شعرهایش به قشر ضعیف جامعه توجه ویژه‌ای داشته است. این ویژگی باعث شده تا آثار او در میان علاقه‌مندان به علم و ادب طرفداران زیادی پیدا کند.
اگر به تاریخ زبان و ادبیات فارسی نگاهی بیندازیم، متوجه خواهیم شد که پروین اعتصامی تنها شاعر زنی است که اشعار سیاسی انتقادی را با نگاهی زنانه و خلاقانه سروده است. بزرگان شعر و ادب او را استاد سبک مناظره در ادبیات فارسی می‌دانند.
سهراب سپهری، فرزند اسدالله و ماه‌جبین، از خانواده‌ای هنرمند و شاعر به دنیا آمد. او تحصیلات ابتدایی خود را در دبستان خیام کاشان و دوره متوسطه را در دبیرستان پهلوی گذراند. در خرداد ۱۳۲۲، پس از فارغ‌التحصیلی، به اداره فرهنگ کاشان پیوست. پس از اخذ دیپلم ششم ادبی، به تهران آمد و در دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران مشغول به تحصیل شد. در این زمان، به استخدام شرکت نفت درآمد، اما پس از هشت ماه از این شغل استعفا داد.
ابن سینا در سن ده سالگی قرآن را حفظ کرده بود و با ادبیات، هندسه، ریاضیات و صرف و نحو عربی آشنا بود. از جمله آثار مهمی که او در کودکی و تحت نظر اساتید مختلف مطالعه کرد، می‌توان به کتاب‌های اصول اقلیدس، مقدمه‌ی پورفیری و المجسطی نوشته‌ی بطلمیوس اشاره کرد.
ابن سینا پس از 40 بار مطالعه علم متافیزیک ارسطو با عنوان کتاب مابعدالطبیعه، نتوانست مفهوم آن را به‌خوبی درک کند و با ابهامات زیادی مواجه شد. اما با کمک کتاب اغراض مابعدالطبیعه فارابی، موفق شد به درک بهتری از این علم دست یابد و به حقیقت آن پی ببرد.