خلاصه ای از معرفی کامل نظامی گنجوی و آرامگاه او

معرفی کامل نظامی گنجوی و آرامگاه او

جمال‌الدین ابومحمّد الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤیَّد، که به نام نظامی و حکیم نظامی شناخته می‌شود، شاعر و داستان‌سرای ایرانی است که در قرن ششم هجری زندگی می‌کرد. در ادامه، با جزئیات بیشتری از زندگی او آشنا خواهید شد. با ما همراه باشید.

نظامی گنجوی در سال ۵۲۵ در شهر گنجه به دنیا آمد. او در سنین کودکی یتیم شد و تحت سرپرستی دایی مادرش بزرگ شد و تحصیلات خود را ادامه داد. مادرش از خانواده‌ای اشرافی در کردستان بود که این موضوع در یک بیت از دیباچهٔ «لیلی و مجنون» به وضوح بیان شده است: «گر مادر من رئیسهٔ کرد…».

نظامی تمام عمر خود را در گنجه در زهد و انزوا گذراند و تنها در سال ۵۸۱ به دعوت سلطان قزل ارسلان (که در سال ۵۸۷ درگذشت) سفری کوتاه به سی فرسنگی گنجه داشت و از آن پادشاه احترام و عزت دریافت کرد. او در فاصلهٔ سال‌های ۶۰۲ تا ۶۱۲ در گنجه درگذشت و آرامگاهی به او در همان شهر نسبت داده شده است.

آثار نظامی گنجوی

شاهکار معروف و بی‌نظیر نظامی، «خمسه» یا «پنج گنج» است که در زمینهٔ داستان‌های غنایی جایگاه ویژه‌ای دارد و او را باید پیشوای این نوع شعر در ادبیات فارسی دانست. شاعر در مجموع سی سال از عمر خود را صرف نظم و تدوین این آثار کرده است. «خمسه» یا «پنج گنج» نظامی شامل پنج مثنوی به شرح زیر است:

• مخزن الاسرار

• خسرو و شیرین

• لیلی و مجنون

• هفت پیکر

• اسکندرنامه

مخزن‌الاسرار

این اثر یکی از نمونه‌های برجسته ادبیات تعلیمی در زبان فارسی به شمار می‌آید. این کتاب در بحر سریع و شامل حدود ۲۲۶۰ بیت است که به ۲۰ مقاله در زمینه اخلاق، مواعظ و حکمت پرداخته است. این اثر در حدود سال ۵۷۰ هجری و در آستانه چهل سالگی شاعر به پایان رسیده است.

خسرو و شیرین

خسرو برای نخستین بار شیرین را در حال شنا در چشمه‌ای مشاهده می‌کند. این اثر در بحر هزج مسدس مقصور و محذوف و شامل ۶۵۰۰ بیت است که نظم آن در سال ۵۷۶ هجری قمری به پایان رسیده است.

لیلی و مجنون

اگرچه نام لیلی و مجنون پیش از نظامی گنجوی نیز در اشعار و ادبیات فارسی وجود داشته، اما نظامی برای نخستین بار این داستان را به صورت یک منظومه واحد در ۴۷۰۰ بیت و به درخواست پادشاه شروان به نظم درآورده است. نظامی از این سفارش چندان راضی نبوده و کار را در مدت چهار ماه به پایان رسانده است.

این مثنوی دارای وزنی جدید است و پس از نظامی، شاعران زیادی در این وزن داستان‌های عاشقانه سروده‌اند. همچنین ده‌ها شاعر در ایران، هند و ترکستان به استقبال از لیلی و مجنون آثار منظومه‌ای خلق کرده و شاعران دیگری نیز به داستان نظامی افزوده‌ها و تغییراتی داده‌اند.

هفت پیکر

این اثر که به نام‌های بهرام‌نامه و هفت گنبد نیز شناخته می‌شود، در بحر خفیف مسدس مخبون مقصور و محذوف و شامل ۵۱۳۶ بیت است و به سرگذشت افسانه‌ای بهرام گور می‌پردازد.

اسکندرنامه

این اثر در بحر متقارب مثمن مقصور و محذوف و شامل ۱۰۵۰۰ بیت است که به دو بخش شرفنامه و اقبالنامه تقسیم می‌شود و در حدود سال ۶۰۰ هجری به پایان رسیده است.